Rize'nin Pazar ilçesindeki tarihi mezar kitabeleri araştırmalarımıza bu kez tarihi adıyla Venek olarak bilinen Örnek Köyü ile devam ediyoruz. Bu kadim mezar taşları, köyün geçmiş sakinlerinin hayatlarına dair 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarına uzanan eşsiz bir bakış sunuyor.
Çoğunlukla Osmanlıca yazılmış olan kitabeler, titizlikle belgelenmiş olup değerli tarihi ve şecere bilgileri sağlıyor. Örnek Köyü'ndeki önemli buluntulardan bazılarını inceleyelim:
1. Türbe Karşısındaki Kitabe
Hicri 1328 (Miladi 1910-1911) tarihli bu önemli kitabe, Yosioğlu El-Hac Yusuf Ağa'nın kabrini işaret ediyor. Kitabenin metni şöyle:
"Ah! Bin üçyüz yirmi altı senesi Temmuz gayesinde dar-i fenadan dar-i bekaya rıhlet iden Yosioğlu el-Hac Yusuf Ağa'nın ruhu şerifi içün Rızaen lillahi'l-Fatiha. 1328 [1910-1911]"
Bu kitabe, önemli bir şahsiyetin vefatını vurgulamakta ve kesin bir tarih vererek 20. yüzyılın başlarına doğrudan bir bağlantı kurmaktadır.
2. Cami Avlusundaki 1. Kitabe
Cami avlusunda bulunan bu kitabe, Hicri 1318 (Miladi Mayıs 1900) tarihli olup, Yasemzade Hacı Süleyman Efendi'nin oğlu İsmail Hakkı Efendi'yi anmaktadır. Metin şöyle:
"Ah! Mine'l-mevt. İstanbul payelülerinden Yasemzade Hacı Süleyman Efendi'nin mahdumu kudema-i Nüvvabdan ve İstanbul Müderrislerinden İsmail Hakkı Efendi'nin ruhiyçün Rızaen lillahi'l-Fatiha. Sene 1318 fi .. Muharrem [Mayıs 1900]"
Bu kitabe, Örnek Köyü topluluğu içinde eğitimli kişilerin ve hatta İstanbul ile bağlantısı olan şahsiyetlerin önemli varlığına işaret etmektedir.
3. Cami Avlusundaki 2. Kitabe
Cami avlusundaki bir diğer mezar, Hicri 1306 (Miladi 1888-1889) tarihli olup, Efendizade Ahmed Efendi'nin oğlu Osman Ramazan'a aittir. Kitabe kısaca şunları belirtir:
"Hüve'l-Bâki. ...an Efendizade Ahmed Efendi'nin Mahdumu Osman Ramazan'ın Kabridir el-Fatiha. Sene 1306 [1888-1889]"
Bu kısa kitabe, 19. yüzyılın sonlarına ve köydeki aile sülalelerine dair bir bakış sunmaktadır.
4. Cami Avlusundaki 3. Kitabe
Hicri 1298 (Miladi 1880-1881) tarihli bu dokunaklı kitabe, yirmi yedi yaşında vefat eden Süleyman Efendi'nin kızı Hadice Hanım'ın kabrini işaret etmektedir. Kitabenin metni şöyle:
"Ah mine'l-mevt. Hamlini vaz' eyleyüp eyledi terk-i fena. Ol Habîbin hürmetine mağfiret kıl Rabbenâ. Yigirmi yedi yaşında vefat eyledi Hadice Hanım bint-i Süleyman Efendi. Ruhuna okuya abâ u evlâd u ihvan. El-Fatiha. Sene 1298 [1880-1881]"
Bu kitabe özellikle dokunaklı olup, vefat eden hakkında kişisel bir detay sunmakta ve ailesinden dualar okunması için açık bir talimat vermektedir.
5. Cami Avlusundaki 4. Kitabe
Kısmen görülebilen bu kitabe "Hüve'l-Bâki" (O, Baki'dir) ile başlamakta ve bir dua ile devam etmektedir:
"Ya ilahi ol mübarek ismi isam hürmeti. Hem Rasulun fahr-i alem şah-ı kevneyn izzeti. Eyle kabrim ravza-i cennet ya ilahe'l alemin. Gice gündüz eylesunlar hur u gılman hidmeti. Yasemzade Cami-i Şerif Hatibi Mustafa bin Osman ruhlarına Fatiha. Sene 12.5 Fi 9 Rebiülevvel..."
Bu kitabe, vefat eden dini bir şahsiyet için yapılan bir dua niteliğindedir ve ilahi rahmet dilemektedir. Kesin yıl biraz belirsiz olsa da, diğer kitabelerle benzer bir tarihi döneme denk gelmektedir.
Rize'nin Pazar ilçesine bağlı Örnek Köyü'ndeki bu mezar kitabeleri, bireylerin anılarını koruyan ve bir asır öncesine ait bölgenin sosyal, dini ve demografik yapısına dair bilgiler sunan paha biçilmez tarihi belgeler olarak hizmet vermektedir. Bu kitabeler, bu şirin köyün zengin geçmişinin sessiz tanıkları olarak durmaktadır.
Kaynak; Rize-Pazar Mezar Kitabeleri Murat Ümit Hiçyılmaz
