Haber ; Abdullah UZUN
Kaynak; Rize-Pazar Tarihi Mezar Kitabeleri Murat Ümit Hiçyılmaz
Pazar, Rize – Bir zamanlar köy iken Pazar Belediyesi tarafından mahalleye dönüştürülen, tarihle iç içe bir yerleşim olan Kocaköprü, ilçede en fazla tarihi mezar taşı barındıran bölgelerden biri olarak öne çıkıyor. Bu kadim mezar taşları, bir zamanlar bu canlı bölgede yaşamış olanların hayatlarına ve miraslarına dair büyüleyici bir bakış sunuyor. Toplam on kayda değer örneği ve Kocaköprü'nün tarihi bir haritasını sunarak, taşlara kazınmış hikayelerin derinliklerine iniyoruz.
Kocaköprü'nün Geçmişine Bir Bakış: Harita
Mezar taşlarına geçmeden önce, Kocaköprü'nün sağlanan haritası coğrafi bir bağlam sunarak, bir zamanlar köy olan bu yerin çeşitli alt bölgelerini gösteriyor. Bu harita, Pazar'ın kentsel dokusunun bir parçası olan bu önemli bölgenin tarihi genişliğini görselleştirmeye yardımcı oluyor. Harita, kesin mezar taşı konumlarını belirlemek için yeterince ayrıntılı olmasa da "TOPLUCA (Mesemit)", "KOCAKÖPRÜ (Hotri)", "PAPATYA" ve "BC (Çiget)" gibi alanları göstererek yapılandırılmış bir topluluğun varlığını işaret ediyor.
Kocaköprü'nün Tarihi Mezar Taşları
Genellikle Balta Aile Mezarlığı ve bir cami avlusunda bulunan mezar taşları, Osmanlı Türkçesiyle yazılmış, şiirsel ve çoğu zaman dokunaklı ölenlerin hikayelerini sunmaktadır.
1. Cinanzade Hacı Ali Efendi ibn el-Hacı İbrahim Efendi'nin Mezar Taşı (1893 Tarihli)
Bir cami avlusunda bulunan bu heybetli mezar taşı, dokunaklı bir kitabe taşır:
Bu kitabe, ölümün kabulüne dair derin bir duygu ve dua yoluyla anma talebini çağrıştırarak, dönemin ruhsal derinliğini vurgulamaktadır.
2. El-Hacı İsmail Ağa'nın Mezar Taşı (1793-1794 Tarihli)
Balta Aile Mezarlığı'nda bulunan bu anıt, "Serdengeçti ağaları"ndan biri olarak tanımlanan El-Hacı İsmail Ağa'ya aittir. Kitabede şunlar yazmaktadır:
Bu kitabe, dünyevi hayatın geçiciliğini ve ilahi merhametin ebedi umudunu vurgulayarak, o dönemde yaygın olan güçlü dini inançların altını çizmektedir.
3. Merhume Ayşe Hatun'un Mezar Taşı (1807-1808 Tarihli)
Yine Balta Aile Mezarlığı'nda bulunan bu mezar taşı, Osman Ağa'nın kızı Ayşe Hatun'u anmaktadır. Dokunaklı kitabe, kısa kesilmiş bir hayatı anlatır:
Bu kitabe, doyulmayan bir yaşamın ve sevdiklerini geride bırakmanın acısının dokunaklı bir kişisel anlatımını sunmaktadır.
4. Mehmed Ağa'nın Eşi Fatma Hatun'un Mezar Taşı (1790-1791 Tarihli)
Balta Aile Mezarlığı'ndaki üçüncü mezar taşı, Mehmed Ağa'nın eşi Fatma Hatun'a aittir. Kitabe kısa ve derinden ruhsaldır:
Bu kitabe, kısa olmasına rağmen, öbür dünya için güçlü bir umut mesajı ve ölenler için dua yoluyla bereket dileme pratiğini iletmektedir.
5. Merhum Ali'nin Mezar Taşı (1763-1764 Tarihli)
Balta Aile Mezarlığı'ndaki bu mezar taşı, genç yaşta yaşanan kaybı anlatır:
Bu kitabe, genç bir yaşamın kaybının üzüntüsünü ve gidenler için duanın önemini vurgulamaktadır.
6. Ahmed Ağa'nın Kızı Merhume Zeliha'nın Mezar Taşı (1763-1764 Tarihli)
Yine Balta Aile Mezarlığı'ndan bir başka mezar taşı, Ahmed Ağa'nın kızı Zeliha'yı anmaktadır:
Bu sade ama derin kitabe, aile bağlarına ve ölenler için bereket dileme geleneğine bir göndermedir.
7. Veyisoğlu Ali Reis'in Kızı Merhume Ayşe Kadın'ın Mezar Taşı (1782-1783 Tarihli)
Balta Aile Mezarlığı'nda bulunan bu mezar taşı, Ayşe Kadın'ı onurlandırmaktadır:
Bu kitabe, açık bir soyağacı sunmakta ve vefat edenler için dua okuma pratiğini pekiştirmektedir.
8. Merhume Hatice Kadın'ın Mezar Taşı (1761-1762 Tarihli)
Balta Aile Mezarlığı'ndaki bu mezar taşında genç bir ayrılık daha işaret edilmektedir:
Bu kitabe, bir öncekiyle benzer şekilde, genç bir yaşamın trajik kaybına ve kalıcı üzüntüye değinmektedir.
9. Muhammed Ağa'nın Mezar Taşı (1787-1788 Tarihli)
Yine Balta Aile Mezarlığı'ndan olan bu büyük mezar taşı, Muhammed Ağa'yı onurlandırmaktadır:
Bu kitabe, kısa kesilen bir hayat için acı dolu bir pişmanlığı ifade ederken, ilahi merhamet umudunda teselli bulmaktadır.
Kocaköprü'den gelen bu on mezar taşı, sadece tarihi eserlerden çok daha fazlasıdır; Pazar'ın geçmişindeki yaşamlar, inançlar ve toplumsal yapıya açılan pencerelerdir. Her bir kitabe, kişisel keder ve ruhsal bağlılığın benzersiz bir karışımıyla, bölgenin mirasının zengin dokusuna katkıda bulunur. Pazar büyümeye devam ederken, bu sessiz bekçiler, Kocaköprü'nün ve daha geniş Pazar ilçesinin derin köklerinin ve kalıcı mirasının birer hatırlatıcısı olarak durmaktadır.
