ÇAY BARDAKTAN TAŞIYOR
Hayati Akbaş
TRABZON-Ülkemizden sudan sonra en fazla tüketilen içecek olan çay da sorunların çözümü için birlikte hareket edilmesi gerektiği bildirildi. Borsamız tarafından “3T Tarım-Ticaret-Turizm” sloganı ile her ay düzenlenen “12X12 Karadeniz Toplantıları ”nın üçüncüsünde çay sektörü ele alındı.
Panele konuşmacı olarak, Rize Ticaret Borsası Meclis Başkanı Resul Okumuş, Of Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Erdal Saral, ÇAYKUR Genel Müdür Yardımcısı Dr. Turgay Turna,Pazar Ziraat ve Doğa Bilimler Fakültesi Prof.Dr.Fatih Seyis ile ÇAYSİAD Genel Sekreteri Mustafa Yılmaz Kar katıldılar.
“Çay Bardaktan Taşıyor” başlığı altında düzenlenen toplantının açılışında konuşan Trabzon Valisi İsmail Ustaoğlu, çayda verim ve kalitenin arttırılması gerektiğine işaret ederek, “Hem tarım, hem de ticaret ürünü olan çayımızda verim ile kalite ne kadar yükselir ise bu ürüne olan talep de o derece artacaktır. Bunun için hep birlikte gerekenleri yapmalıyız” dedi.
Borsamız Yönetim Kurulu Başkanı Eyyüp Ergan’da, Karadeniz Toplantıları’nda hedefledikleri sonuçları almaya başladıklarını belirterek şunları söyledi:
“Ocak ayında dünyada söz sahibi olduğumuz fındık konusunda ilk toplantımızı yaparak başladık. Ele aldığımız fındık hastalık ve zararlıları, özellikle de kahverengi kokarcanın söz konusu olabileceği zararın 1 milyar dolar gibi bir boyutta olması ne kadar isabetli bir başlangıç yaptığımızın işaretidir. Buradan belirtmek isterim ki, tek kuruş ithal girdisi olmadan yılda 2 milyar dolara yakın döviz kazandıran fındıkta yaptığımız bu çalışma olumlu bir şekilde devam ediyor. Şimdi de bölgemizin ve ülkemizin en önemli tarımsal ürünlerinden olan çayı ele alıyoruz.
Sektörde yaşanan sorunları üretici, sanayici, tüketici, ÇAYKUR, özel sektör bir bütün halinde, birlikte hareket ederek çözmeye çaba göstermekten başka çaremiz yoktur. Herkesin kendisinden başkasına bakmadığı, kendi doğrusundan başka doğru tanımadığı bir anlayış ile bir yere varmak mümkün değildir. Onun için, bir ve birlikte olacak, hep beraber hareket edecek, çok çalışıp, çok üretip, çok satarak kazanacağız.”
Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı M. Suat Hacısalihoğlu ise, çayın kalitesini yükselterek uluslararası standartlarda ve daha yaygın bir şekilde pazarlanmasını sağlayacak adımların atılması gerektiğini belirterek; “Bu doğrultuda da elbette çeşitli çalışmalar yapılıyor. Biz oda olarak Yunanistan, Bulgaristan, Ermenistan ve Gürcistan’daki ticaret odalarıyla birlikte Çay Yolu ismi verilen bir projeyi bu yıl yürütmeye başladık. Amacımız, Türk çayının o ülkelerde ve daha geniş bir alanda tanıtılmasıdır. Kalitesinin yükseltilerek, Avrupa Birliği standartları alınarak çayımızın piyasaya sürülmesi için altyapının oluşturulmasını amaçlamaktayız” dedi.
Rize Ticaret Borsası Meclis Başkanı Resul Okumuş da, sektörde arazi toplulaştırılmasından çay kanunsuzluğuna kadar birçok sorun bulunduğuna işaret ederek, “Çay kanunu yok ama sorunları çok. Bakım, budama doğru yapılmıyor. Arazi toplulaştırılması, kiralama ve kooperatifleşme yöntemiyle gerçekleştirilmeli. Bugünkü arazi yapısı içinde verim ve kaliteyi arttırmak mümkün değildir. Mutlaka toplu işletmeler oluşturulmalıdır. Köylerdeki nüfus yapısının yaşlanması çaylıklara bakanların azalması demektir. Çay tarımının bu şekilde sürdürülebilmesi mümkün değildir” diye konuştu.
ÇAYKUR Genel Müdür Yardımcısı Dr. Turgay Turna ise ilk çay fabrikasının 1947 yılında işletmeye açıldığını, 1950-60 yılları arasında tesis edilen çaylık alan 137 bin dekar, üretici sayısının ise 63 bin kişi olduğunu hatırlatarak, 1960-65 yılları arasında çaylık alan 214 bin dekar, üretici sayısının 100 bin kişiye ulaştığını söyledi. Turna, 2018 yılı itibariyle ÇAYKUR’da 777 bin 849 dekar ruhsatlı çaylık alanı ve 196 bin 342 üreticisi ile konvansiyel tarım, 38 bin dekar alanda yaklaşık 12 bin üretici tarafından da organik yaş çay tarımı yapılmakta olduğunun altını çizdi.
ÇAYSİAD Genel Sekreteri Mustafa Yılmaz Kar da, dünyada bin 400 yıldır çayın insan sağlığına yararlı olduğu keşfedildikten sonra tüketilmeye başlandığını, bugün eskiden olduğu gibi artık çayın biraz daha ticari amaçla piyasada dolaştığını ifade ederek şunları söyledi:
“Çayın eski masumiyeti kalmadı. Çünkü dünyada 8 milyar dolarlık bir ciro hasıl oldu ve tüm ülkelerin iştahı kabardı. Burada artık herkes bu pastadan nasıl pay alırımın peşine düştü. Dünyadaki ihracat cirosu 5 milyar dolara ulaştı. Bu ihracat cirosu hem üreticileri hem de sanayicileri heyecanlandırdı. Dünyada çay sektörü büyümesi gerektiğinden çok daha büyük büyüme başladı. 2006 yılında 3 milyon 500 bin ton çay üretiliyordu, 2018 yılında 5 milyon 900 bin ton çay üretildi. Yüzde 68’lik bir büyüme kaydedilmiş. Ve araştırmacılar diyorlar ki; 2020’nin sonlarına doğru bu rakam 30 milyar dolara çıkacak. Yani bunun karşılığı 10 milyon ton çay demek”
Of TSO Başkanı Erdal Saral ise Türkiye’de geçen yıl yaklaşık olarak 270 bin ton kuru çay üretimi gerçekleştirildiğine vurgu yaparak inovasyonun önemine değindi. Saral, “2 bin 700 tonluk yani yüzde 1’lik bir ihracat rakamımız var. Bu da muhtemeldir ki yurt dışında çalışan vatandaşlarımızın talep ettiği bir miktardır. Bunun haricinde ekstrem diyebileceğimiz herkes tarafından kabul edilebilecek bir ürünümüz yok. Burada inovasyon çok önemli. Dünyada çay üreticisi ülkeler çayı çok farklı bir şekilde üretip piyasaya sunuyorlar. Çin’de farklı büyüklüklerde, farklı kalitelerde, değişik aromalarla çaylar üretilip dünyaya satılıyor” dedi.
