Kalın bağırsak veya kolon kanserleri, dünyadaki en yaygın kanserler arasında yer alırlar ve yaklaşık her 2,000 kişide bir görülürler.
En sık 50 yaşın üzerindeki kişilerde görülür ve cinsiyet farkı gözetmezler. Bu kanserler bazı hücrelerin uygun olmayan şekilde (anarşik) çoğalması ile gelişirler. Bu tümörler iyi huylu (sıklıkla polip) ve kötü huylu (kanser) şeklinde olabilirler. İnce bağırsak yaklaşık 6 metre uzunluğunda iken, kalın bağırsak 1.5 metre kadar uzunluktadır. Kalın bağırsak su ve yararlı olan besinlerin emildiği organdır. Son 15 yılda, tarama testlerinin artması ile kalın bağırsak kanserleri erken evrede belirlenmekte ve ölüm oranları da düşmektedir. Kalın bağırsak kanserlerinin % 70’i kalın bağırsağın sol yarısında, % 25’i sağ yarısında ve % 5’i ise her iki yarısında da (senkron tümör) yer alır. Nadiren kalın bağırsak kanserleri, bir bölgede belirlenip, belirli bir zaman sonra kalın bağırsağın farklı bir bölgesinde belirlenebilirler. Bu durum kanserin sıçrama (metastaz) yapmasından farklı bir durum olup, ikinci primer kanser veya metakron kanser olarak adlandırılır. Günümüzde kalın bağırsak kanseri; erkeklerde prostat kanseri ve akciğer kanserini takiben üçüncü sırada, kadınlarda ise meme kanseri ve akciğer kanserini takiben yine üçüncü sırada görülen kanser türüdür. Yapılan istatistiklere göre yaşam boyu kolon ve rektum kanserine yakalanma riski ortalama % 5’tir.
Kalın bağırsak kanseri kısa sürede mi gelişir?
Kalın bağırsak veya kolon kanserlerinin gelişmesi çoğu kez 10 ile 15 yıl alır ve çoğunlukla bağırsak içindeki polip adı verilen iyi huylu urlardan veya Crohn hastalığı yada ülseratif kolit gibi bazı iltihabi kalın bağırsak hastalıklarından gelişirler. Bu tümörler yayılma yada sıçramalarını yakınlarındaki lenf damarlarına, toplar damarlara, karaciğer, kemik, prostat, mesane veya rahim gibi komşu organlara yapabilirler. Kalın bağırsak tümörlerinin çoğunlukla polip veya iyi huylu tümörlerden kaynaklanması ve oluşumu ve yayılımı için uzun süre gerekli olmasının en önemli avantajı erken tanı konulabilir olması, kolonoskopı/sigmoidoskopi ile çoğu kez kanserin oluşmadan önlenebilir olmasıdır.
Kimler kalın bağırsak kanseri açısından risk grubundadır?
•50 yaşın üstündeki kişiler
•Ailede birinci derecede akrabada, kalın bağırsak kanseri olan kişiler (kalın bağırsak kanseri riski 1.8 kat artar)
Ailede kolon kanseri hikayesinin olması: Yakın akrabalarında (ebeveynlerinde, kardeşlerinde ya da çocuklarında) kolon kanseri hikayesi olan kişilerde kolon kanseri gelişme riski artmıştır. Özellikle akrabalardaki kolon kanseri genç yaşlarda başlamış ise bu risk daha fazladır. Eğer birden fazla yakın akrabada kolon kanseri hikayesi varsa kolon kanseri olma riski çok daha fazla artmıştır.
Diyet: Çalışmalar göstermiştir ki, yüksek yağ oranı (özellikle hayvansal yağlar) besinlerle beslenenler ve beslenmede düşük miktarda kalsiyum ve folat alanlar, besinlerinde düşük oranda lifli yiyecek tüketenlerde kolon kanseri riski artmıştır. Yine bazı çalışmalarda çok az meyve ve sebze tüketenlerde kolon kanseri riskinin artığı gösterilmiştir. Bununla birlikte diyet çalışmalarının sonuçları her zaman aynı değildir ve beslenmenin kolon kanseri riskini nasıl etkilediği anlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır
Sigara tüketimi: Sigara içen bir kişide kolonda polip ve kolon kanseri gelişme riski artmıştır
•Ailevi polipozis hastalığı olanlar (familyal adenomatozis polipozis – FAP)
•Kalın bağırsak polipleri veya kanseri olan kişiler
Kolon polipleri: Polipler kalın bağırsağın iç duvarından kaynaklanırlar. Kolon polipleri 50 yaşın üzerinde sıktır. Poliplerin çoğu iyi huyludur (yani kanser değildir), fakat bazı polipler (örnek: adenom) kanserleşebilir. Poliplerin tespiti ve çıkarılması kolon kanseri riskini önemli ölçüde azaltır.
•Yumurtalık, rahim veya meme kanseri öyküsü olan kadınlar
•Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi 10 yıldan uzun süreden beri iltihabi bağırsak hastalığı varlığı (kalın bağırsak kanseri riski 1.5 kat artar)
•Obesite (aşırı kilolu olmak), (kalın bağırsak kanseri riski 1.5-2 kat artar)
•Şeker hastalığı (% 30 oranında riski arttırır)
•Sigara ve aşırı alkol kullanmak (kalın bağırsak kanseri riski 1.5 kat artar)
•Her gün düzenli kırmızı et tüketimi (kalın bağırsak kanseri riski 1.5 kat artar)
•Peutz-Jeghers sendromu olan hastalarda yaşam boyu % 20 oranında bağırsak kanseri gelişme riski vardır.
•Tüm bu verilere rağmen, kalın bağırsak (kolon) ve rektum kanseri gelişen kişilerin % 75’inde hiçbir risk faktörü belirlenmemiştir.
Kalın bağırsak kanserinden nasıl korunulabilir?
Kanser ne kadar erken tanınır ve tedavi edilebilirse o kadar iyi sonuç alınır. Bu özellikle
kolorektal kanserler için daha önemlidir. Tedaviden en iyi sonuç hastalık yayılmadan yapılırsa alınır.
Aşağıdaki önerileri yerine getirerek insanlar kolorektal kanserlerin erken tanınmasını sağlayabilirler
•En önemli korunma yöntemi erken tanı koymaktır. Erken tanı koymada ise düzenli olarak 50 yaştan itibaren dışkıda gizli kan testi (yılda bir kez), kalın bağırsak röntgeni (barsak grafisi, kolon grafisi, lavman opaklı kolon grafisi), çift kontrastlı kolon grafisi, sigmoidoskopi (5 yılda bir kez), kolonoskopi (10 yılda bir kez), veya sanal kolonoskopi gibi tarama testlerini yaptırmak çok önemlidir.
•Ailede kalın bağırsak polibi veya kanseri öyküsü olanların yakin takip edilmesi
•Düzenli olarak spor yapmak
•Düzenli folik asit, kalsiyum ve D vitamini içeren multivitamin kullanmak
•Kadınlarda menapoz sonrasında hormon tedavisi almak
•Sigaradan uzak durmak çok yararlıdır.
•Diyet düzenlemesi: bol miktarda posa bırakan baklagiller, sebze, meyve, süt ve sarımsak tüketilmesi, aşırı yağlı gıdaların kısıtlanması ve kırmızı et tüketiminin en fazla bir avuç büyüklüğüne dek kısıtlanması
•Düzenli Aspirin kullanmak, kalın bağırsak kanserlerinin en sık gelişmiş olduğu polibin oluşumunu azaltır.
Kalın bağırsak kanserinin belirtileri nelerdir?
•Bağırsak alışkanlıklarında değişiklik, bir haftadan uzun süren kabızlık, ishal yada dışkı çapının incelmesi gibi
•Bağırsağın dişkılama sonrası tam olarak boşalamama hissi, sık sık tuvalete gitme isteği, makatta dolgunluk hissi olması
•Sıklıkla kramp tarzında karın ağrıları
•Dışkıda kan görülmesi, dışkının parlak kırmızı veya koyu siyah olması
(Bağırsak kanserinin bizim dikkatimizi çekebilecek en önemli belirtilerinden birisi bağırsaktan kanama yani dışkıyla karışık kanın olabilmesidir)
•Nedeni açıklanamayan demir eksikliğine bağlı kansızlık ve yorgunluk hissi
•Nedeni açıklanamayan kilo kaybı
Dışkıda değişiklik nasıl anlaşılır?
Olağan dışkıya göre çapın incelmesi, şeklinde ve sıklığında değişiklik, dışkıda kan olunca dikkate alınmalıdır. İdeal olarak kişinin günün aynı zaman diliminde dışkılaması beklenir, ancak kabızlık, ishal, seyahat, hastalıklar ve bazı ilaçların kullanımı ile bu ritmde değişiklikler olabildiği bilinmektedir. Günde 1,5-2 Lt civarında su içen ve düzenli spor yapan kişilerde dışkılama eylemi daha kolaylıkla gerçekleşir. Hareketsizlik, yaşlanma, bazı ilaçlar, hipotiroidi vb. hastalıklar kabızlığa eğilim yaratmaktadır.
Kalın bağırsak kanserinin tedavisi nasıldır?
Kalın bağırsak kanseri tedavisinde Genel Cerrahi, Radyoloji ve Onkoloji Uzmanları birlikte çalışır. Kalın bağırsak veya kolon kanseri tedavisinde başlıca şu tedavi yöntemleri kullanılır.
1. Cerrahi tedavi
2. Kemoterapi
3. Işın tedavisi (radyoterapi)
Kalın bağırsak kanserinin evreleri nasıldır?
Kalın bağırsak kanserinin ne derecede yayıldığını anlayabilmek için çeşitli evreleme sistemleri oluşturulmuştu.
Dukes sınıflaması
•Dukes A: sadece kalın bağırsak (barsak, kolon) içinde yer alan kanser, on yıl sağ kalım % 92’dir.
•Dukes B: kalın bağırsak (barsak, kolon) duvarı dışına taşan kanser, on yıl sağ kalım oranı % 90’dır.
•Dukes C: kalın bağırsak (barsak, kolon) kanserinin bölgesel lenf bezlerine yayılması, on yıl sağ kalım oranı % 60’dır.
•Dukes D: uzak organlara (karaciğer vb.) sıçrama (metastaz) yapan kalın bağırsak (barsak, kolon) kanseri, beş yıl sağ kalım oranı % 6-8 civarındadır.
Kalın bağırsak kanserinde tedavi sonrası izlem nasıl gerçekleştirilir?
Düzenli kontroller sağlık durumundaki değişikliklerin fark edilmesini sağlarlar. Kontroller, doktor muayenesi, dışkıda gizli kan testi, kolonoskopi, akciğer grafileri ve laboratuvar testlerini (tümör markerları, kan sayımı vb.) içerir.
CEA testi: ilk iki yıl için her 3 ayda bir, daha sonra 5 yıla kadar her 6 ayda bir gerçekleştirilir.
Bilgisayarlı tomografi (BT): ilk üç yıl süresince her 6 ile 12 ayda bir gerçekleştirilir.
